HER SEYDE BİR XEYRİN OLMASİ


Allah hər şeyi hikmətlə yaradır. Bu hikmətlərdən biri də Allahın yaratdığı hadisələrin nəticəsinin möminlərə, dinə fayda gətirməsidir. Çünki Allah möminlərlə bərabərdir və möminlərin əleyhinə heç bir şey yaratmaz.

Möminin qarşısına çıxan bəzi hadisələr məsələn, inkarçıların qurduğu tələlər ilk baxışda mənfi hal kimi görünə bilər. Amma Allah mütləq və mütləq bunda da xeyir yaratmışdır. Bu hadisədə hansı xeyirlərin olduğunu isə dərhal və qısa zaman ərzində möminlərə göstərər. Buna görə də möminlər qarşılaşdıqları hər hadisədə mütləq xeyirin olduğunu bilməlidirlər.

Quranda bu mövzu ilə bağlı bir çox hadisə izah edilir. Hz. Yusifin həyatı buna bir nümunədir. Hz. Yusif kiçik uşaqkən qardaşları tərəfindən quyuya atılmış, sonra oradan xilas olmuşdur. Ancaq bir müddət sonra günahsız olduğu halda, günahlandırılaraq zindana atılmışdır. Ancaq Hz. Yusif bütün bu hadisələrin Allahın idarəsində olduğunu və hər bir işdə mütləq xeyr olduğunu heç zaman unutmamışdır. Nəticə olaraq, Allah bir müddət sonra bütün bu "fəlakət"lərin arxasındakı xeyiri ona göstərmişdir və Hz. Yusif atıldığı Misir zindanlarından xilas olaraq həmin ölkənin rəhbərliyində yer tutmuşdur.

Gəmidə olduğu zaman püşk atılaraq kimin dənizə atılacağı müəyyənləşdirilən və nəticədə dənizə atılan, sonra da nəhəng balıq tərəfindən udulan Hz.Yunisin vəziyyəti də Hz.Yusifə bənzəyir. Quranda Hz.Yunisin Allahı "təsbeh edənlərdən" olduğu üçün o yerdən qurtarıldığı və sonra da mükafatlandırıldığı belə izah edilir:

XEYİR KİMİ GORUNEN HADİSELERDE ŞƏR ŞƏR KİMİ GORUNƏN İŞDƏ XEYİR OLA BİLECEYİNİ GÖRMƏK


Allahın yaratdığı hadisələrin hansında xeyir, hansında şər ola biləcəyini əsl olaraq biləcək olanın yalnız Allah olduğudur. Çünki Allah sonsuz, insan isə məhdud bir ağla malikdir. İnsan ancaq hadisələrin xaricdən görünən qismi ilə həmsöhbət ola bilməkdə və ancaq öz anlayışı ilə bu hadisələri qiymətləndirə bilməkdədir. Məhdud məlumat və anlayışı ilə bəzən xeyir və gözəllik olan bir hadisəni mənfi, pislik ilə dolu olan bir hadisəni isə müsbət və xeyirli olaraq xarakterizə edə bilməkdədir. Bu vəziyyətdə doğruları görəbilmək üçün iman edən bir insanın etməsi lazım olan şey, Allahın sonsuz ağıl və məlumatına təslim olaraq, hər hadisəyə xeyir gözüylə baxmaqdır. Necə ki Allah bir ayəsində insanlara belə buyurmaqdadır:


… Olar ki xoşunuza getməyən bir şey, sizin üçün xeyirlidir və olar ki, sevdiyiniz şey də sizin üçün bir şərdir. Allah bilər də siz bilməzsiniz. (Bəqərə Surəsi, 216)


Allahın bu ayədə bildirdiyi kimi, insanın özü üçün çox xeyirli və gözəl olacağını sandığı bir hadisə əslində dünyada və axirətdə hüsrana uğramasına səbəb ola bilər. Ya da zərərə düşəcəyini düşünərək qaçdığı bir hadisə adama gözəllik, bərəkət bolluq və hüzür gətirəcək ola bilər. Bütün bunların həqiqi məlumatı yalnız və yalnız Allah qatında gizlidir. Gərək şər gərəksə xeyir kimi görünən bütün hadisələr Allahın dilməsiylə gerçəkləşir.

MÜSƏLMAN QADİNİN RƏHBƏRİ QURAN PEYGƏMBƏRİMİZ,(SAV)İN SÜNNƏTİDİR


İman eden tüm insanlar gibi, Müslüman kadının da tek rehberi Kuran-ı Kerim ve Peygamberimiz (sav)'in sünnetidir. Mümin kadın tüm kişiliğini, karakter özelliklerini, yaşam tarzını, ideallerini, isteklerini, tavırlarını ve ahlakını Kuran'a ve Peygamberimiz (sav)'in tavsiyelerine göre belirler. Allah, müminler için en doğru ve en güzel hükümlerin Kuran'da olduğunu "... Kesin bilgiyle inanan bir topluluk için hükmü, Allah'tan daha güzel olan kimdir?" (Maide Suresi, 50) ayetiyle insanlara bildirmiştir. Yine bir başka ayette ise Allah, Kuran'ın iman edenler için her konuda yol gösterici bir kitap olduğunu şöyle haber vermiştir:

... Biz Kitabı sana, herşeyin açıklayıcısı, Müslümanlara bir hidayet, bir rahmet ve bir müjde olarak indirdik. (Nahl Suresi, 89)

Peygamber Efendimiz ise, "Size iki şey bırakıyorum. Bunlara uyduğunuz müddetçe asla sapıtmayacaksınız: Allah'ın Kitabı ve Resulü'nün sünneti"21 sözleriyle, Müslümanların en önemli iki yol göstericisinin Kuran-ı Kerim ve Peygamber Efendimizin sünneti olduğunu hatırlatmıştır.

Elm QURANİ KƏRİMƏ söykənir



Bü­tün kai­na­tı Al­lah ya­ra­dıb və bü­tün ya­ra­dı­lan­lar in­sa­na Al­la­hın də­lil­lə­ri­ni gös­tə­rir. Elm bu ya­ra­dıl­mış var­lıq­la­rı təd­qiq et­mək üçün bir üsul­dur. Bu­na gö­rə də din­lə el­min bir-bi­ri ilə zid­diy­yət təş­kil et­mə­si müm­kün de­yil.

Ək­si­nə, İs­lam di­ni el­mə ça­ğı­rır, el­min in­ki­şa­fı­nı təş­viq edir. İs­lam ta­ri­xin­də­ki bö­yük el­mi in­ki­şaf bu təş­vi­qin əhə­miy­yə­ti­ni üzə çı­xa­rır. El­mi ma­te­ria­list fəl­sə­fə ilə qa­rış­dır­maq is­tə­yən XIX əs­rin müd­dəa­la­rı bu gün öz qüv­və­si­ni iti­rib.

Bə­şə­riy­yət ya­xın za­man­lar­da da­ha ay­dın şə­kil­də dərk edə­cək ki: Bü­tün kai­na­tı və can­lı­la­rı Al­lah ya­ra­dıb. Elm bu ya­ra­dı­lı­şın də­lil­lə­ri­ni gös­tə­rir və bu hə­qi­qə­ti 14 əsr bun­dan əv­vəl bil­dir­miş Qu­ra­ni-Kə­rim el­mə yol gös­tə­rir.

ALLAH üçun nə qədər vaxt ayrirsiniz?


Quran ayə­lə­ri­nə bax­dı­ğı­mız za­man mö­min üçün boş vaxt an­la­yı­şı­nın ol­ma­dı­ğı­nı gö­rü­rük. Mö­mi­nin hər gün vaxt­lı-vax­tın­da ye­ri­nə ye­tir­əcəyi iba­dət­lərin çox vaxtını aparmaması, qa­lan vaxtı­nı öz is­tək və hə­vəs­lə­ri­nə uyğun boş iş­lərə sərf edə bilər mənasını vermir. Al­lah iman gə­ti­rən­lə­rin üzə­ri­nə bü­tün hə­yat­la­rı bo­yu həm öz nəfs­lə­ri ilə, həm də in­kar edən­lə­rin əx­la­qı­na qar­şı fiki­r mü­ba­ri­zəsi apar­maq və­zi­fə­si qo­yub.

Bu­nun üçün mö­mi­nin ye­ri­nə ye­tir­mə­li ol­du­ğu bir çox ha­zır­lıq­lar, say­sız-he­sab­sız və­zi­fə­lər var. Onun bu sə­mi­mi və ixlas­lı səy­lə­ri­nin həd­di-hü­du­du, fa­si­lə­si yox­dur. Bu sə­bəb­dən ye­ri­nə ye­ti­ri­lən iş, ta­mam­la­nan və­zi­fə, ba­şa çat­dı­rı­lan ha­zır­lıq iş­lə­ri­nə ara ver­mək üçün sə­bəb de­yil, tam ək­si­nə, ye­ni fəa­liy­yə­tə baş­la­ma­ğın bir nişanəsidir. Ayə­də bu hal be­lə bil­di­ri­lir:

«(İşlərini) qurtaran kimi (Allah yolunda) çalış!!» («İn­şi­rah» su­rə­si, 7).

Ayə­nin hök­mü­nə gö­rə, mö­min in­san Al­lah yo­lun­da bir işi gö­rüb ba­şa çat­dır­dı­ğı za­man dər­hal baş­qa bir iş üçün ça­lış­ma­ğa baş­la­ya­caq. Mö­min in­sa­nın hə­ya­tı bo­yun­ca da­vam et­di­rə­cə­yi bu dav­ra­nı­şın is­tis­na­sı isə Quran­da Al­la­hın bil­dir­di­yi ki­mi, di­ni güc­lən­dir­mək üçün la­zı­mi qə­dər din­cəl­mə­si və ya Al­la­hın ona ver­di­yi ne­mət­lərdən şükür et­mək, şövq və hə­yə­ca­nı­nı ar­tır­maq üçün di­ni qa­nun­lar çər­çi­və­sin­də is­ti­fa­də et­mə­si­dir.

QURANDA TƏBLİĞ VƏ MÜBAHİSƏ


Allah Quranda, iman edənlərin ən əhəmiyyətli ibadətlərindən birinin təbliğat, bir başqa deyişlə, Quranda bildirilən gerçəkləri insanlara izah etmək və iman etməyə dəvət etmək olduğunu bildirər. Belə ki, bu ibadət həyatın hər sahəsini əhatə edər. Mömin, sözləriylə, halıyla, rəftarıyla həyatının hər anında gözəl əxlaqı digər insanlara yaymaqla və İslam əxlaqını təmsil etməklə məsuldur.
Möminlərin bir-birləri arasındakı danışmalar da gerçəkdə qarşılıqlı bir təbliğatdir. Onlar da bir-birlərini Quranda bildirilən hökmlərə uyğun gəlməyə, Quranda təsvir edilən əxlaqı üzərlərində göstərməyə dəvət edərlər. Qısacası, möminin ümumi üslubu, təbliğatdir. Buna qarşı, Quranda bildirildiyinə görə, iman etməyənlərə aid olan "xarakteristika" üslub isə mübahisədir. Bu səbəbdən mömin, hər vaxt təbliğat üslubunu qorumalı və əsla Quran əxlaqında yeri olmayan mübahisəyə meyl göstərməməlidir.
Bu kitabda, təbliğatin hansı məntiqlərlə və hansı üsullarla möminə yaraşar şəkildə ediləcəyi detallı bir şəkildə araşdırılmış, buna qarşı mübahisənin ardındakı şeytanı xarakter də Quran ayələri işığında detallı olaraq bildirilmişdir.

QURAN ƏXLAQI


Quranda, insanlara; zadəgan, təvazökar, etibarlı, şəfqətli, mərhəmətli, fədakar, xoşgörüşlü, ədalətli, yetkin və gözəl olmaları əmr edilər. Müsəlmanın vəzifəsi, şübhəsiz Allahın əmr etdiyi bu üstün əxlaqı ən incə detalına qədər yaşamaqdır.

Ancaq unudulmamalıdır ki, bu ilahi əxlaqı tərk etmiş və əyri əxlaq anlayışını mənimsəmiş olan kəslər də vardır. İnsanın ruhundakı eqoist ehtiras və ehtirasların bir məhsulu olan bu əxlaq anlayışı, insanları; qürurlu, eqoist, lağ edən, həyasız, mərhəmətsiz, kobud və zalım olmağa yönəltməkdədir. Möminlər də bu azğın anlayışın təsirindən tam mənasıyla xilas olmaq üçün, son dərəcə həssas və diqqətli olmaq məcburiyyətindədirlər. Özlərini davamlı dartmamalı, cahiliyyə əxlaqından tam mənasıyla uzaqlaşıb Quran əxlaqını tətbiq etmək üçün böyük bir diqqət göstərməlidirlər

ALLAHIN SƏNƏTİNİ İZLƏYƏN BİR GÖRÜŞƏ SAHİB OLMAQ


Saniyələr içərisində gözümüz ard-arda onlarla obyektə fokuslanır. Bir an gözümüz otağımızdakı bir aynanın çərçivəsinə yönəlir, sonra divar kağızının bəzəyinə, dərhal sonra televiziyanın düyməsinə, yerdəki kabelə, qapının qoluna. Bir anda göz onlarla, yüzlərlə detalla həmsöhbət olur. Yerimizdən qalxıb mətbəxə gedəndə gözlərimiz yenə onlarla detalla birlikdə irəliləyir. Məsələn, koridorda asılı olan cədvəldə təsvir edilmiş bir cütçünün köynəyinə. Getmək istədiyimiz yerə çatana qədər fərqində olsaq da, olmasaq da müxtəlif bucaqlardan, yeni-yeni detallar görərək irəliləyirik. Yüzlərlə dəfə gəzdiyimiz evimizin içində yüzlərlə, minlərlə fərqli nöqtəyə dəyişik bucaqlardan baxırıq. Və bunların bir çoxu insanın qərarının xaricində, istəksiz olaraq reallaşır. Biz bütün bu detalları görürük, çünki qədərdə hər bir detal daha bizlər doğulmadan əvvəl Allah Qatında elə təqdir edilmişdir. Bu detalların hər birini yaradan Allahdır. Qədər bir-biriylə uyğunlaşma içərisində dalbadal uzanıb gedən bu anların bütünündən meydana gəlir.
Bir Müsəlmanın diqqətini anbaan Allahın yaratdıqlarını görməyə fokuslaması onun Allaha olan təslimiyyətini gözəlləşdirər, anlayışına dərinlik qatar. Gördüklərinin ardında olan məna səbəbiylə hər şey daha dərin bir qiymət qazanar. Çünki daha insan doğulmadan Rəbbimiz bunları yaratmış, bizim üçün var etmişdir. Yaradılanlar üzərində düşünək, Allahın gözəl varlığını daha dərin qavrayaq, içimizdən hörmət dolu bir qorxuyla, güclü bir sevgiylə Allaha yaxınlaşaq deyə anlayış vermişdir. Quranda Rəbbimiz belə buyurur:
İnsanın elə bir dövrü olub keçmişdir ki, o, xatırlanmağa layiq bir şey olmamışdır. Həqiqətən biz insanı bir nütfədən yaratdıq. Biz onu imtahana çəkəciyik. Bundan ötəri, onu eşidən və görən yaratdıq (İnsan Surəsi, 1-2)

Boş İşlərə Vaxtımızı Sərf Etməyək


Mö­min­lər boş və mə­na­sız da­nı­şıq­la­ra mə­həl qoy­ma­dıq­la­rı ki­mi, axi­rət­lə­ri üçün heç bir fay­da­sı ol­ma­yan, hət­ta on­la­ra zə­rər ve­rə­cək boş iş­lə­rə də vaxt­la­rı­nı sərf et­məz­lər. Mö­min­lə­rin bu xü­su­siy­yə­ti ayə­də be­lə bil­di­ri­lir:

«O kəslər ki, lüzumsuz seylərdən üz dön­də­rərlər» («Mu­mi­nun» su­rə­si, 3).
Al­la­hın razılığını nə­zə­rə alın­ma­dı­ğı hər bir iş Quran­da bil­di­ri­lən hə­min lü­zum­suz iş­lə­rə aid­dir. İn­san hət­ta Quran­da əmr edi­lən ən mü­hüm iba­də­ti də Al­la­hın razılığından kə­nar, vər­diş ol­du­ğu və hə­min an­da ona asan gəl­di­yi üçün, əsas, la­kin ona çə­tin olan bir iş­dən ya­xa qur­tar­maq üçün və ya ha­mı­nın et­di­yi bir iş ki­mi edər­sə, bu, lü­zum­suz ola bi­lər.

Mö­min­lə­rin Quran­da mü­əy­yən edil­miş və gün­də­lik hə­yat­la­rın­da ye­ri­nə ye­ti­rə­cək­lə­ri müx­tə­lif fərz iba­dət­lə­ri var. Bun­la­rın xa­ri­cin­də qalan vaxtını mö­min İs­lam üçün ən fay­da­lı, Al­la­hın ən çox ra­zı qa­la­ca­ğı iş­lər­lə məş­ğul ol­ma­ğa, özü­nü hə­min iş­lər­dən mak­si­mum fay­da­la­na­caq şə­kil­də in­ki­şaf et­dir­mə­yə sərf etməlidir.

Əhəmiyyəti baxımından yerinə yetirilən işlərin ardıcıllığına fikir verilməlidir. Çün­ki hə­min iş­lər ola bi­sin ki, o an­da ən zə­ru­ri və əsas olan iş­lər­dir. Bü­tün bu sə­bəb­lər­dən mö­min ca­hil­lə­rin bü­tün hə­ya­tları bo­yun­ca vax­t sərf et­dikləri boş iş­lər­lə ma­raq­lan­ma­ma­ğı ki­fa­yət he­sab et­mə­mə­li, ye­ri­nə ye­tir­di­yi sa­leh əməl­lə­rə nəf­si­nin qa­rış­ma­ma­sı­na, hər za­man Al­lahın razılığının da­ha çox qazanmasına səbəb olan işləri üs­tün tut­ma­ğa diq­qət ye­tir­mə­li­dir.

İnsan özünü mənfi düşüncələrə təslim etməməlidir

Bəzən insan heç bir səy göstərməsə də hər hansı yaxşı nəticələr əldə edəcəyini düşünür. Halbuki, bu tamamilə səhv bir fikirdir. Heç bir gözəl nəticə səy göstərmədən öz-özünə ortaya çıxmaz. Bu Allahın insanlar üçün yaratdığı imtahanın bir qanunudur.
İnsan nəfsində yaxşılıqlar və pisliklər bir yerdədir. Bu da Allahın insanlar üçün yaratdığı imtahanın bir başqa xüsusiyyətidir. İnsan həyatının son saniyəsinə qədər nəfsindəki pisliklərə qarşı mübarizə aparmalıdır. Nəfsini özbaşına buraxdığı halda gözəlliklər heç vaxt pisliklərə öz-özünə qalib gələ bilməz. Ağlını, iradəsini, vicdanını həmişə daha gözəl əxlaqa sahib olmaq üçün istifadə etməlidir.
İnsanın bu mübarizəsində əldə etməli olduğu bir xüsusiyyətdə “müsbət düşünməkdir”.  Yaxşılıqları və pislikləri özündə cəmləşdirən “nəfsin insanları mənfi düşünməyə təşviq etmə xüsusiyyəti” də var. Və əlbəttə ki, nəfs müxtəlif yollarla əsil üzünü gizlədər. Müsbət düşünmənin bir mənada “özünü aldatmaq” olacağını, “mənfilikləri düEyni zamanda insan istərsə “müsbət düşünmək” ilə “mənfi düşünməyin” insanın nəyi qazanmağına və nəyi itirməyinə səbəb olacağını sürətli və asan bir şəkildə müqayisə edib, qavraya bilər.
şünmənin isə insanı həmişə daha yaxşı və tədbirli edəcəyini”, “daha ağıllı addımlar atmasına səbəb olacağını”, “belə insanın təhlükələrə və risklərə daha çox hazırlıqlı olacağını” göstərməyə çalışar. İnsanları mənfi düşünmənin “realizm” olduğuna, müsbət düşünmənin isə “özünü aldatmaq” olduğuna inandırmağa cəhd edər.
İnsan belə bir vəziyyətdə Quran əxlaqına görə davranmağa çalışmalıdır. Allah Quranda müsəlmanlara “təvəkkül etməyi, hər hadisəni xeyirə yozmağı, Allahın qədərdə hər şeyi xeyirlə yaratdığını düşünməyi, hər nə olursa olsun hər mövzuda Allahdan ümidini kəsməməyi” bildirmişdir. Mömin Quranı əsas alaraq davrandığı üçün şeytan və ya nəfis əksini istəsə də, hər nə qədər istədiyi davranışı düzgün göstərmək üçün bəzəsə də mömin müsbət düşünməkdən uzaqlaşmaz.
Mənfi düşünmək ən əvvəl adamın Allah rızasına uyğun düşünməyinə və Allahın razı olacağı əxlaqı yaşamağına mane olar. Allahı və Allahın sonsuz gözəlliyə sahib sifətlərini unutmağına səbəb olar (Allahı tənzih edirik). Allahın ağlını, şəfqətini, mərhəmətini, sevgisini, ədalətini, qullarına olan yaxınlığını, dualara cavab verən olduğunu, səmimi olan qullarını bağışlayacağını, axirətdə hər şeyin qarşılığını ən gözəli və artıqlaması ilə verəcəyini unutdurar. Dünyada olan hadisələrin Allahdan müstəqil olaraq reallaşdığı (Allahı tənzih edərik) düşüncəsinə, inancına qapılmasına gətirib çıxarar. Bütün bunlar da adamı cahiliyyə məntiqli düşncə tərzinə gətirib-çıxarar. Bu da insanı əbədi olaraq qəm-qüssəyə boğar. Hər hadisəyə mənfi tərəfdən baxan biri qaranlıq, sıxıntılı, içinə bağlı, bədbəxt bir insan olar. Belə bir adam sahib olduğu səhv məntiq səbəbilə ətrafındakı insanlara və yaşadığı hadisələrə qarşı əsaslı çarə olacaq bir davranış göstərə bilməz. Ətrafındakı insanlara qarşı həmişə mənfi fikirlərlə yaxınlaşdığı üçün çox şübhəçi, önmühakiməli, uzaq və soyuq bir davranış göstərər. Mənfi düşünən, mənfi danışan, mənfi addımlar atan bir insan olaraq ətrafındakı insanların sevgisini, hörmətini, etibarını itirər. Dostları yanında narahat olan və dostluğu bilinməyən bir insan olar. Heç kimi həqiqi mənada sevə bilməz, heç kimə şübhə duymadan yaxınlaşmaz. Həyatı həmişə narahat, bədbəxt, qəm-qüssə və ümidsiz fikirlər içində keçər. Bütün bunların nəticəsində də mənəviyyatında olduğu kimi, fiziki olaraq da gücsüz qalar.
Bununla yanaşı müsbət düşünən bir insan isə bu xüsusiyyətiylə hər şeydən əvvəl Allahın razı olacağı əxlaqı göstərmiş olar. Çünki, müsbət düşünmək Allahın bəyəndiyi əxlaqın, səmimi imanın, Allaha qarşı olan inamın və təslimiyyətin bir gərəyidir. Bu əxlaqı yaşayan adamın vicdanı rahatdır. Çünki, Qurana uyğun bir əxlaq yaşayır. Yaşadığı hadisəyə, ətrafındakı insanlara Allahın istədiyi və bəyəndiyi baxışla baxır. Hər hadisəni xeyirə yozan, hər şeyin gözəl tərəfini görən bir yanaşması var. Yaşadığı hadisələrdəki mənfilikləri görüb, bunlara kədərlənib, sıxılıb, pessimizmə qapılmaq yerinə, çox kiçik gözəlliyi belə görən, bu nemət üçün Allaha şükür edən və bunun sevincini yaşayan bir əxlaq yaşayır. Allahın hər insan üçün olduğu kimi, onun üçün də sayısız nemət yaratdığının fərqindədir. Mənfi kimi görünən bütün hadisələrin Allahın bir imtahanı olduğunu və “Allahın istədiyi kimi davrananda” bunların hər birinin dünyada və axirətdə onu xeyirlərə qovuşduracaq vəsilələr olduğunu bilər. Ən çətin, ən qarışıq, ən mürəkkəb hadisələr olsa belə mənfi fikirlərə düşməz. Çünki, “Allahın, səmimi qullarına qəti şəkildə kömək edəcəyini” unutmaz. Gücünün çatmadığı bir hadisədə özünü itirməz. Çünki, Allahın sonsuz güc sahibi olduğunun fərqindədir. Hadisələrin özü-özünə baş vermədiyini,  Allahın hər şeyi xeyir və hikmətlə yaratdığını bildiyi üçün hər hadisədə bir gözəllik görər. Bütün bu həqiqətləri bilməsi ona dünyada əbədi rahatlıq və xoşbəxtlik verər. Hər nə olursa olsun Allahdan ümidini kəsmədiyi üçün, Allaha çox inandığı üçün, Allahın kömək edəcəyinə inandığı üçün çox rahat olar. Hər məsələdə müsbət və ağıllı bir baxışa sahibdir. Hadisələrdə ya da insanlarda olan mənfi tərəflərdən, əskiklərdən və qüsurlardan əlbəttə ki, xəbərdardır. Amma bunun həll yolunun hər şeyə pessimist bir dünyagörüşüylə baxıb, kədərlənib, sıxılmaq olmadığını bilər. Bu əskiklikləri yox etmək üçün atacağı hər addımı Allaha güvənərək, müsbət düşünərək, ümidvar olaraq, gözəllikləri görüb bunları əsas alaraq atar. Bu səbəbdən də ən çox sevilən, ağlına ən çox inananılan, sözünə ən çox etimad edilən, ən çox məsləhət alınan, dost olaraq ən çox seçilən kəslər məhz belə müsbət düşüncəyə, belə gözəl əxlaqa sahib olan kəslərdir.
Üstəlik, “müsbət düşünmək” “özünü aldatmaq” ya da “realist olmamaq” demək də deyil. Əksinə, bir çox insanın görə bilmədiyi həqiqəti görmək, “Allahın sonsuz gücünü lazımınca təqdir edə bilmək, Allahın gücünə şahid ola bilmək” deməkdir. Əsl realizm budur.Əsl düzgün-dürüst belə olur. Bunun əksi insanın özünü aldatmasıdır. Çünki, əksini düşünən insan hadisələri özünün ya da qarşısındakı insanın etdiyini düşünür. Öz gücünün və insanların gücünün nə qədər məhdud, yaradılanların nə qədər aciz olduğunu gördükcə özünə görə mənfi düşüncələrə qapılır. Halbuki öz gücü onsuz da heç bir şeyə çatmaz. İnsana müsbət düşünmə, ümidvar olma, hər hadisənin nəticəsindən bir gözəllik görmə gücünü verən “Allahın gücünə olan inancı” və “Allahın gücünü lazımınca qavramağıdır”.
Bütün bu həqiqətləri diqqətlə nəzərdən keçirən bir insan “Allahın razılığının müsbət düşünməkdə olduğunu” görməlidir. Bununla birlikdə mənfi düşünməyin insana heç bir faydası olmadığını, əksinə adamın həyatını çox pis və mənasız hala gətirdiyini, çox çətinləşdirdiyini və mənən çox keyfiyyətsizləşdirdiyini qavramalıdır. İnsanı bu kədərdən digərinə sürüyən, hər yerdə, hər hadisədə adama bədbəxtliyin qapısını açan, nə özünə, nə də başqalarına heç bir faydası olmayan şeytani bir dünyagörüşü olduğunu anlamalıdır. Quran əxlaqı insanın Allahın insanlar üzərindəki böyük lütfünü görməsinə, ətrafındakı gözəlliklərin sevincini və xoşbəxtliyini yaşamasına, bütün bunlar üçün Allaha könüldən şükr etməsinə və ən çətin şərtlərdə belə Allahdan gözəllik ümid etməsinə vəsilə olar. Beləliklə əsl realizm budur.
Bununla yanaşı mənfi düşünmənin “hazırlıq” olduğunu düşünən bir insan bu mövzuda da yanılmaqdadır.Belə pessimist, çökmüş, içinə qapanmış, bədbəxt, ümidsiz bir insanın həqiqi mənada hazırlıq görməsi də mümkün deyil. Doğru düşünmə, hadisələri olduğu kimi görüb məqsədəuyğun qiymətləndirmə və tədbir alma qabiliyyətini, yaşadığı ruh halıyla birlikdə onsuz da itirmiş vəziyyətdədir. İnsan tədbir almağı ancaq müsbət düşünmənin gətirəcəyi rahat, ağıllı, müsbət və düzgün bir mənəviyyatla reallaşdıra bilər. İnsanları, hadisələri və təhlükələri doğru analiz etməyi ancaq belə məqbul bir dünyagörüşünə sahibdirsə mümkün ola bilər.
 Allahın Quranda insanlara bildirdiyi bir sirr var. İnsan mənfi düşüncədənsə ətrafındakı gözəllikləri, nemətləri, müsbət inkişafları görə bildiyi və bu dünyagörüşüylə düşünə bildiyi halda “Allah bu adamın nemətini daha da çox artırır”.Əksi olduqda, yəni insan həmişə içərisində olduğu şəraitdən, yaşadığı hadisələrdən, ətrafındakı insanlardan şikayət etdiyi, yalnız əskikləri, qüsurları gördüyü, gözəllikləri isə lazımi kimi qiymətləndirmədiyi halda isə özünün səbəb olduğu bədbəxt bir həyat yaşamaqdadır.
 Beləliklə, hər insan Allahın bildirdiyi bu məlumat haqda yaxşı düşünməlidir. Ən çətin şəraitlərdə belə həyatda sevinəcəyi, xoşbəxt olacağı, şükr edəcəyi çox sayıda nemət və gözəllik vardır. Əgər az bir nemətə də şükr etməsini, az bir gözəllikdə belə ümidli olmağı bacarsa Allah ona dünyada və axirətdə çox daha  artığını verəcək. Allah Quranda insanlar üzərindəki nemətinin bənzərsizliyini və nemətə şükr etmənin əhəmiyyətini belə bildirmişdir:
 "(Ey camaatım!) Yadınızı salın ki, o zaman Rəbiniz bunu bildirmişdi: “Əgər (Mənə) şükür etsəniz, sizə (olan nemətimi) artıracağam. Yox, əgər nankorluq etsəniz, (unutmayın ki) Mənim əzabım, həqiqətən şiddətlidir!”." (İbrahim Surəsi, 7)
 (Allah) sizə istədiyiniz şeylərin hamısından vermişdir. Əgər Allahın nemətlərini sayacaq olsanız, sayıb qurtara bilməzsiniz. Həqiqətən, insan çox zalım, həm də çox nankordur. (O, Allahdan başqasına tapınmaqla özünə zülm edər, Onun lütfünü, mərhəmətini danmaqla küfrani-nemət olar).(İbrahim Surəsi, 34)
 Əgər Allahın nemətlərini sayacaq olsanız, sayıb qurtara bilməzsiniz. Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhm edəndir!(Nəhl Surəsi, 18)
İnsan həyatı boyu ən çətin anlarda belə bu həqiqətləri unutmamalıdır. Həyatının sonuna qədər müsbət düşünməli və hər nə olursa-olsun bu xüsusiyyətdən əl çəkməməlidir.
 Ancaq bu da heç vaxt unudulmamalıdır ki, insan gözəl əxlaqı, müsbət düşünməyi, Allahdan ümidvar olmağı nemətə qovuşa bilmək üçün deyil, Allahın razılığını qazanmaq üçün etməlidir. Allah Dərgahında qəbul ediləcək davranışlar bunlardır. Çünki, Allahın razılığı dünyada və axirətdə olan bütün nemətlərdən üstündür. Allah razı olanda onsuz da nemətini lütf edəcək. Lakin bu gözəl əxlaq ancaq -Allahın icazəsiylə- Allahın razılığının heç bir nemət ilə müqayisə edilməyəcək qədər böyük bir lütf olduğunu qavrayan insanlara nəsib olacaq.

Müsəlman qadın emosional deyil

Emosionallıq din əxlaqının yaşanmadığı cəmiyyətlərdə mənfi xüsusiyyət hesab edilmir. Hətta emosionallığın əslində hər insanın xarakterində az-çox mövcud olan əhəmiyyətli xüsusiyyət olduğuna inanılır. Bu düşüncəyə görə emosionallığın səbəb olduğu hərəkətlər də lazımlı insani duyğulardır. Buna görə də emosionallıqdan qaynaqlanan ‘incimə, şikayət etmə, xətrinə dəymə, ağlama, içinə qapanma, durğunluq, qısqanclıq, əsəbilik’ kimi yanlış xüsusiyyətlərin, ‘insanın içindən gələn duyğular’ olduğu iddia edilərək daima buna təşviq edirlər.
Halbuki, bu düşüncə tamamilə səhvdir. Xüsusilə də cahiliyyə cəmiyyətlərindəki qadın xarakterində görünən emosionallıq, insanın zəif xarakter göstərməsinə səbəb olur. İnsan hadisələr qarşısında duyğularının onu istiqamətləndirdiyi şəkildə hərəkət etdiyi üçün ağılla davranmır. Məntiqli və doğru düşünəbilmir, məqsə dəuyğun qərarlar qəbul edə bilmir.
Müsəlman qadın, bütün həyatını və xarakterini  Qurana əsasən təyin etdiyi üçün nəfsin bu xüsusiyyəti və ona qarşı necə mübarizə aparmalı olduğu haqqında ən doğru məlumatlara malikdir. Emosionallığın insanı ağıldan uzaqlaşdırdığını, doğru düşünməsini əngəllədiyini, həqiqətləri olduğu kimi görməsinə maneə törətdiyini, insanı zəif, müqavimətsiz və gücsüz hala gətirdiyini bilir. Bundan başqa cahiliyyə əxlaqının səbəb olduğu qadın xarakterinə uyğun olan duyğulanmaq, kədərə qapılmaq, ağlamaq, deyinmək, hirslənmək, qısqanclıq etmək, içinə qapanmaq kimi davranışların, imanlı insanın xarakteriylə uyğun olmayan xüsusiyyətlər olduğunun da şüurundadır. Çünki bütün bu davranışlar Allahın bəyənmədiyi və insanın bunlardan uzaqlaşmalı olduğu davranışlardır. Bu mənfi davranışların hər biri insanın təməldəki bəzi inanc pozuqluqlarından və bəzi gerçəklərin kifayət qədər şüuruna varmamasından qaynaqlanır. Asanlıqla hüznə qapılan, ağlayan, nəfsinə məğlub olan, qısqanclıq edən, durğunlaşan, içlərinə qapanan insanlar Allahın gücünün, hər şeyi xeyir, hikmət və ədalətlə yaratdığının, istədiyi an istədiyi hər şeyi reallaşdıra biləcəyinin, insanların dualarına cavab verəcəyinin şüurunda deyillər. Hadisələr qarşısındakı bütün kədərləri, hirsləri, qısqanclıqları həmişə bu dünyagörüşündəki səhvlərdən və inanc pozuqluqlarından qaynaqlanır.

Qadınların Cəmiyyətdə Qarşılaşdığı Çətinliklər

Dindən uzaq cəmiyyətlərdə qadınların qarşılaşdıqları ən böyük problemlərdən biri də boşandıqdan sonra yaşanan çətinliklərdir. Evləndikdən sonra həyat yoldaşları işləməyə icazə vermirsə və bunun ucbatından maddi cəhətdən həyat yoldaşlarindan asılı yaşamaq məcburiyyətində qalan qadınlar boşandıqda son dərəcə çətin vəziyyətdə qalırlar.

Boşanan qadınların bəzilərinin hər hansı bir peşəyə sahib olmaması, bəzisinin isə yaşının çox olması səbəbindən iş qabiliyyətinin olmaması, bəzisi isə heç bir əlavə ictimai haqqı olmadığı üçün böyük çətinliklər çəkirlər. Bundan başqa boşandıqdan sonra hər iki tərəfin özünə görə tələblərinin olması, tərəflərin yalnız öz mənfəətlərini düşünməsi bu problemləri daha da çətinləşdir və anlaşılmaz edir.

Halbuki Quran əxlaqını yaşayan cəmiyyətdə bu kimi çətinliklər yaşanmır. İnsanların evlilikləri kimi boşanmaları da könül razılığı ilə olacağı üçün evlənərkən həyat yoldaşları ilə aralarında olan hörmət və sevgi boşanarkən də eyni şəkildə qorunur. Çünki iki tərəf də bir-birini qadın və ya kişi olaraq deyil, Allaha iman edən insanlar olaraq, təqvalarına görə qiymətləndirir və bu baxımdan gözəl davranırlar.

Bununla belə, Quranda qadınların boşanma kimi vəziyyətlərdə çətinliyə düşməmələri üçün bir çox tədbir vardır. Məsələn, qadınlara maddi baxımdan zəmanət verilmişdir. Hər iki tərəfin qarşılıqlı razılaşması nəticəsində təyin olunan maddi kömək və boşanan qadınlara necə davranılacağı ayələrdə belə təsvir edilmişdir:

Boşanan qadınları qəbul olunmuş tərzdə faydalandırmaq müttəqilərin vəzifəsidir. (Bəqərə surəsi, 241)

Əsl sevgi imanla yaşanir

Sevgi, Allahın insanlara verdiyi ən böyük nemətlərdən biridir. Hər insan həyatı boyunca çox sevdiyi, güvəndiyi, yaxın hiss etdiyi kəslərlə birlikdə olmaq istəyər. Allahın verdiyi nemətlərin bir çoxu, əsl dəyərini, gerçək sevgilərin və dostluqların yaşandığı mühitlərdə tapar. Məsələn, gördüyü gözəl bir mənzərədən zövq alan bir insan, eşitdiyi həyəcanı sevdiyi biriylə paylaşmaq istər. Eyni şəkildə ən möhtəşəm ziyafət süfrəsi ya da ən gözəl, ən zərafətli ev belə, tək başınayken bir insana çox çox cazibədar gəlməyə bilər. Çünki Allah insan fitrətini, sevməkdən və sevilməkdən zövq alacaq, dostluqdan və yaxınlıqdan xoşlanacaq şəkildə yaratmışdır. Quran əxlaqını yaşayan insanlarla bir yerdə olmaq, onlarla dostluğu və sevgini yaşamaq isə, iman edən bir insana bir çox nemətdən çox daha çox zövq verər.

''Sabahın xeyir'', ''nuş olsun'', ''sağlam ol'', ''yastığın yüngül olsun'' kimi niyyət diləklərində möminin üslub fərqliliyi

İnsan münasibətlərindəki bəzi danışıq üslubları vərdiş halına gəlmişdir. Bu, insanların əksəriyyətinin istifadə etdiyi ortaq dildir. Səhər qalxdığında “sabahın xeyir”, axşam qarşılaşdığında “axşamın xeyir”, gecə yatarkən “gecən xeyrə qalsın, şirin yuxular”,yemək yeyərkən “nuş olsun”, xəstələndiyində “Allah şəfa versin”, işləyərkən “işin avand olsun”, asqırdıqda “sağlam ol” kimi...

Hər bir insan, uşaq yaşlarından etibarən ətrafından gördüyü bu vərdiş halını almış üslubdan düşünmədən istifadə edir. Halbuki insanın bu sözləri söyləyərkən, bu gözəl arzuları reallaşdıracaq olan yeganə gücün Allahın olduğunu unutmamaq lazımdır.

Elə mömin insanın fərqi də burada ortaya çıxır. Mömin atdığı hər addımda, söylədiyi hər sözdə, ağlından keçirdiyi hər bir düşüncədə şüurludur. Həyatı boyunca yaşadığı hər bir hadisənin yalnız Rəbbimizin diləməsi ilə gerçəkləşdiyini əsla unutmur. Bir insana gününü və ya gecəsini gözəl keçirəcək, xəstələndiyində sağlıq və şəfa verəcək, yuxusuna rahatlıq verəcək, yediyi yeməyi ləzzətli və faydalı edəcək və ya etdiyi işi asalıqla nəticələndirəcək olan yalnızca Uca Allahımızdır.

Bununla yanaşı möminin həyatda ən dərin sevgi ilə sevdiyi, ən bağlı, ən sadiq olduğu varlıq Rəbbimizdir. Sevdiyi insanlar, hadisələr bəzən insanın yaddaşından silinə bilər. Amma Allaha olan sevgisi o qədər güclüdür ki, 24 saatın hər anı, hər saniyəsi Rəbbimizin varlığının, gücünün, sevgisinin, dostluğunun, mərhəmətinin, ədalətinin şüurunda olaraq yaşayır. Ağlında Allahın varlığının və hakimiyyətinin olmadığı bir anı belə olmur.

“Mənim xarakterim belədir. Nə etsəm də pis xüsusiyyətlərimi dəyişdirməyi bacarmıram” məntiqi Qurana uyğun deyil

Bəzən insanlar şəxsiyyətlərindəki bəzi mənfi xüsusiyyətləri dəyişdirmək istəyirlər, ancaq göstərdikləri səyə baxmayaraq buna nail ola bilmirlər. Belə şəraitdə şeytanın bu insanları yönəltdiyi ilk düşüncə, “şəxsiyyətlərinin sabit və dəyişməz olduğunu; dolayısı ilə nə qədər səy göstərsələr də xarakterlərini dəyişdirə bilməyəcəkləri” şəklindədir. Şeytan bu şəxslərə xüsusilə də, “əllərindən gələn hər şeyi etdiklərinə; ancaq yenə də heçbir dəyişiklik olmadığına” inandırıb onların gözəl əxlaqdan yana göstərəcəkləri səyi saxlamaq istəyir.

Şeytanın bu təlqininə qulaq asan şəxs nəfsindəki qürur, eqoizm, qısqanclıq, kin, hirs kimi xüsusiyyətlər ilə qarşılaşdığında vicdanından başqa güclü rəftar göstərə bilmir. Şəxsiyyətindəki mənfi rəftarlara qarşı mübarizə apara bilmir. “Necə olsa da başqa çarə yoxdur” deyərək bu xüsusiyyətləri mühafizə edir. Ətrafındakı insanlara da, “bunlar mənim pis xüsusiyyətlərim olduğunu bilirəm, çalışın məni belə də qəbul edin”, “mən bu sahədə nəticəyə gələ bilmədim, bu səbəblə məni belə yola verin” deyir.

 Halbuki iman edən, Quran ayələrindən xəbərdar olan hər insanın çox yaxşı bildiyi kimi, bu şəxsin önə sürdüyü bütün məntiqlər yanlışdır. Yalnızca şeytanın aldadışından ibarətdir.

Çünki Allah hər insanın nəfsini əslində eyni xüsusiyətlərlə yaratmışdır. Hər insan, özünə hər cür yaxşılığın, xoş rəftarın, gözəlliyin yolunu göstərən vicdana sahibdir. Eyni şəkildə yenə insanın nəfsində, pisliyin hər cürünü reallaşdıracaq bilgi də mövcuddur. Dolayısı ilə əslində gözəl əxlaqlı yaxşı insan ilə pis əxlaq nümayiş etdirən insan, əslində eyni şərtlərdə və eyni bilgilərə sahibdirlər.

Allah Quranda insanları, nəfslərindəki yaxşılıq və pisliklərlə birlikdə yaratdığını, ancaq onlara bu pisliklərdən arınıb təmizlənmənin yolunu da öyrətdiyini; dilədiyinin yaxşı, dilədiyinin isə pis olmasını istədiyini bildirmişdir:

And olsun nəfsə və onu yaradıb kamilləşdirənə, ona günahları və (Allahdan) qorxmağı təlqin edənə! Nəfsini günahdan təmizləyən uğur qazanmışdır.Onu günaha batıran isə ziyana uğramışdır. (Şəms surəsi, 7- 10)

Möminlərin Etdikləri Səhvlərdə də Xeyir Vardır

Cahiliyyə cəmiyyətlərində ən çox çəkinilən mövzulardan bir dənəsi də səhv etməkdir. Çünki səhv edən adam cəmiyyətin gözündə kiçik olar və ümumiyyətlə də lağ mövzusu edilər. Və ya özü yönündən önəmli gördüyü bəzi fürsətləri qaçırabilər. Bu üzdən cahiliyyə fərdləri arasında səhv etmək sanki qorxulu bir yuxu halına gəlmişdir.
Halbuki Quran əxlaqında vəziyyət olduqca fərqlidir. İlk olaraq iman edənlər heç kimsəni etdikləri səhv ilə qiymətləndirməzlər. Səhv edən adamın da bir insan olduğunu, səhvə uyğun bir qurluşu olduğunu bilər, ona qarşı şəfqət və mərhəmət duyarlar.
Bununla birlikdə mömin özü bir səhvə düşdüyündə isə səmimi olaraq düşünüb səhvini anlar; Allah qorxusu və vicdanı onu dərhal həyata keçirər. Səhvini kompensasiya etmək üçün çalışar. Sonsuz mərhəmət sahibi olan Allaha dua edər və bağışlanma diləyər.
Mömin səhv etdiyində duyduğu peşmanlıq da yenə özü üçün xeyirlidir. Çünki bu, cahiliyyənin yaşadığı çətinlikli bir peşimanlıq deyil, bir daha eyni səhvi təkrarlamağa yönəlik bir qərardan ibarətdir. Bu vəziyyətdə möminin göstərdiyi təslimiyyət, təvəkkül və bütün hadisələrin qədərində olduğunu bilərək hərəkət etməsi çox önəmlidir. Beləcə Allaha olan yaxınlığı daha çox artar.

Sevginin çox əhəmiyyətli əlaməti: ''Sevdiyinə qıymamaq''

Gözəl əxlaqlı, vicdanlı, ağıllı, şəxsiyyətli bir insan təbii ki, hamı tərəfindən çox sevilir. Hər kəs bu insana qarşı duyduğu sevginin gücünü çox vaxt özündən bilir. Halbuki bu hal daha çox “qarşısındakı adamın seviləcək xüsusiyyətlərinin çox güclü olmasından” qaynaqlanır.

Əgər sevginin gücü sevən adamın sevgi dərinliyindən qaynaqlanırsa, mütləq bunu isbat edən əsasları da olmalıdır. Əhəmiyyətli əsaslardan biri də adamın “sevdiyinə qıymamasıdır”. Əgər bu istiqamətdə incə düşünməyi və həssaslığı yoxdursa, onda o insanın sevgisinin gücü də, səmimiyyəti də şübhə yaradır. Bir insan əgər sevdiyi adamı (Allah rizası üçün) öz nəfsindən öndə tutursa, onu hər cür təhlükədən qoruyursa, ona zərər verə bilən hər şeydən çəkinirsə, ona zərər verməkdənsə özünün zərər görməyini təqdir edirsə, onun sağlamlığını, rahatlığını, dincliyini özününkündən daha vacib bilirsə, onu incidəcək, narahat edəcək bir sözü də söyləməkdən çəkinirsə, öz nəfsinin istəklərindənsə onun istəklərini üstün tutursa, öz fikirləri ilə onunkular zidd olduğu zaman onun lehinə rəftar edə bilirsə, haqlı olduğu halda, onu haqlı, özünü haqsız çıxara bilirsə, eqoizmi və qüruru ilə qarşı-qarşıya qaldığında qarşısındakı adamı ucaldıb öz nəfsini və qürurunu əzə bilirsə, anlaya bilmədiyi bir şey olduğunda da yenə ona gözəl düşüncə (hüsnü-zənnlə) ilə baxırsa, şübhə duyduğunda ona olan sevgisindən ötrü bu şübhələri məğlub edə bilirsə, nə ilə qarşılaşarsa-qarşılaşsın ondan incimirsə, qəribə görünən hadisələr olsa da, onun əxlaqından əmin ola bilirsə, o adamın ədalətindən, sevgisindən, şəfqətindən, vicdanından, gözəl əxlaqından, etibarlılığından heç şübhə etmirsə, ona qarşı olan sevgisində, hörmətində (hansı gün olursa-olsun dəyişmədən) sabitlik göstərə bilirsə, bu halda o adamın həqiqi sevgiyə malik olduğundan əmin ola bilərik.
İnsanın yalnız “mən çox sevirəm” deyib, sonra da bu sevginin tələb etdiyi dərin əxlaqı göstərə bilməməsi o adamın sevgisindəki həqiqət payını da azaldır. Çünki həqiqi sevginin ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlərindən biri insanın “sevdiyinə qıymamasıdır”. Təsvir edilən məzmunda bir sevgi də ancaq iman ilə yaşana bilər. İman etməyən bir insan sevgidə bu qədər fədakar ola bilməz. Bu ancaq Allah sevgisindən qaynaqlanan bir sevgidə, yəni insanın qarşısındakını “Allahın bir təzahürü olaraq sevməsi ilə” mümkün ola bilər. “Allahın təzahürü olaraq sevmək” “bir insanın qarşısındakı insanda Allahın üstün əxlaqının gözəl nümunələrini və təzahürlərini gördüyü üçün onu seçməsi və sevməsi” deməkdir.

ALLAH SEVGİSİ VƏ QORXUSU BİRLİKDƏ OLMALIDIR

Bəzi insanlar, din əxlaqını yaşamaq və Allahın razı olacağı bir insan olmaq üçün yalnız Allah sevgisinin kafi olduğunu zənn edərlər. Ancaq Allah Quranda, razı olduğu təqva sahibi qullarının, Allahı çox sevmələrinin yanında, Özündən güclərinin çatdığı qədər qorxub çəkindiklərini bildirməkdədir. Allahı bütün sifətləriylə tanıyan, Onun böyüklüyünü lazım olduğu kimi təqdir edə bilən, ağıl və vicdan sahibi hər insan, Allahdan gücü çatdığınca qorxub çəkinər. Allah, Özündən qorxub çəkinən qullarına doğru ilə səhvi bir-birindən ayırd edə bilmə qabiliyyəti verər, Allahın sərhədlərinə əskiksiz olaraq uyğun gəlməsi, daim vicdanına görə hərəkət etməsi üçün ona güc qazandırar. Allah, iman edənlər üzərindəki bu nemətini Quranda belə bildirər:

“Ey iman gətirənlər! Əgər Allahdan qorxsanız, O, sizə haqla-nahaqqı ayırd edən bir nur verər, günahlarınızın üstünü örtüb sizi bağışlayar. Allah böyük lütf sahibidir!” (Əl-Ənfal Surəsi, 29)
Məsələn, Allahdan qorxub çəkinən bir adam əsla yalan danışmaz. Mənfəətləri zədələnsə belə Allahın razılığını qazana bilməməkdən və Onun özünə verə biləcəyi qarşılıqdan qorxub çəkinər və dürüst davranar. Bir anlıq qəflətən səhv bir şey söyləsə belə, dərhal günahından ötəri Allaha tövbə edər və səhvini düzəldər. Bunun kimi, bir insanın, çox böyük ehtiyac içindəykən belə, haram yollardan pul qazanmağa əsla yanaşmaması da, yenə onun Allah qorxusundandır.

ÖZ-ÖZÜNÜ TƏMİR EDƏ BİLƏN TƏK ORQAN: QARACİYƏR

500 müxtəlif əməliyyatı eyni anda reallaşdıra bilən qaraciyər hüceyrələri, enerji üçün ehtiyac duyduqları şəkər olmadıqda hansı üsula müraciət edirlər?


İnsan bədəni tamamilə ayrı bir "aləm", sanki tamamilə başqa bir "şəhərdir". Bu şəhərin içində nəqliyyat yolları, binalar, fabriklər, yetkin infrastruktur, ən üstün texnologiyalardan daha üstün texnologiyaya sahib cihazlar, heyrətamiz şəkildə şüur nümayiş etdirən, öz peşəsində ixtisaslaşmış işçilər (hüceyrələr, hormonlar, vəzilər), tam təchizatlı əsgərlər və daha nələr mövcuddur. Üstəlik bu "aləm" yalnız sizin bədəninizin içində deyil. Ətrafınızda gördüyünüz hər bir insan - ananız, atanız, qardaşınız, dostlarınız, iş yoldaşlarınız, küçədə yanlarından keçdiyiniz insanlar, televiziyada izlədiyiniz insanlar, bir sözlə yer üzündə bu an yaşamaqda olan milyardlarla insan, bu möcüzəvi "aləm"ə malikdir. Bu qüsursuz yaradılmış aləm içində Uca Allah bir-birindən möcüzəvi yüzlərlə sistem və onlarla orqan yaratmışdır. Sağlam bir bədənə sahib olmağımıza vəsilə olan bu orqanlardan biri də qaraciyərdir.


"Göylərdə və yerdə nə varsa, Hamısı Onundur. Həqiqətən, Allah ehtiyacsızdır, (hər cür) şükürə, tərifə layiqdir!" (Həcc surəsi, 64)

SƏHVİ ÖZÜNDƏ AXTARMAQ GÖZƏL ƏXLAQIN GÖSTƏRİCİSİDİR

Ümumiyyətlə, insanlar bir problemlə qarşılaşdıqları zaman səhvi öncə özlərində deyil, qarşı tərəfdə axtarmağa meyillidirlər. Belə düşündükləri təqdirdə, həqiqətən özlərini haqlı çıxarmağa çalışaraq dəlillər də tapmağa cəhd göstərirlər. Və bu dəlillərə söykənərək hadisələri və ya mövzuları birtərəfli olaraq yalnız öz tərəflərindən qiymətləndirirlər.

Halbuki çox vaxt hər hansı bir hadisədə hər iki tərəfin də haqlı olduğunu göstərəcək dəlil tapmaq çətin deyil. Bəzən bir adam 100% haqlı ola bilər. Amma çox zaman 5%-lik bir nisbətdə də olsa qarşı tərəfin də özünə görə haqlı olduğunu düşünə biləcəyi bir səbəb vardır. Və bu 5%-lik bir hissə də onun tamamilə haqlı olduğuna inanması üçün kifayətdir. Az da olsa əlində haqlılığına dair bir dəlil olması digər tərəfin 95% haqlı olduğuna aid dəlilləri görə bilməməsinə səbəb olur.

ROMANTİK OLMAQ

Cahiliyyə qadınlarının normal saydıqları  xüsusiyyətlərdən biri də Quran əxlaqına tamamilə zidd olan romantizmdir.Romantizmin qadını tamamlayan xarakter olduğuna inanırlar.Cahiliyyə cəmiyyətinin qadından gözlədiyi xarakter onsuz da budur. Onlara görə qadın hər zaman sığınan, qorunan və gücsüz tərəf olmalıdır.

Bu səbəblə bəzi evdar qadınlar bu təlqinlərin də təsiriylə çətinliklə hər qarşılaşdıqlarında romantizmə qapılmaqdan heç çəkinmirlər.Bunu bir zəiflik olaraq görmür, əksinə bu şəkildə özlərinə şəfqət göstəriləcəyini və ətraflarındakı insanların onlarla maraqlanacaqlarını düşünərək özlərini romantizmə daha da qapdırırlar. Onsuz da, ətraflarındakı insanlar tərəfindən bu cür davranmağa  təşviq olunurlar. Cahil cəmiyyətdə duyğularına qapılan  insana rəğbət göstərirmiş kimi davranılar və bu cür davranan adam istədiyi nəticəni əldə etmiş olar.